انجام پایان نامه در مقاطع تحصیلی کارشناسی ارشد و دکتری، مهمترین بخش از دوران تحصیلی محسوب می شود که بدون آن امکان فارغ التحصیلی و اخذ مدرک تحصیلی وجود ندارد.
روال کار انجام پایان نامه در تمامی رشته های دانشگاهی ( گروه انسانی، فنی، علوم پایه و ...) یکسان می باشد و تنها از لحاظ نوع مطالعه و نوع روش تحقیق با یکدیگر متفاوت هستند. مثلا در رشته هایی چون زیست شناسی، ژنتیک، بیوشیمی، شیمی، فیزیک و ... اصلی ترین کار پایان نامه مربوط به کارهای آزمایشگاهی می باشد. اما در رشته های انسانی مثل مشاوره، روانشناسی، بیشتر حالت طرح پرسشنامه و تحلیل و آنالیز داده های خام جمع آوری شده می باشد. در رشته های کشاورزی بیشتر به سراغ مزارع و باغات می روند. در واقع هر رشته متناسب با موضوع خود ، روش های تحقیق خاص خود را می طلبد.
برای شروع انجام پایان نامه ، بایستی مراحل مختلف کار در یک برگه نوشته شود و بر مبنای آن برنامه ریزی درستی انجام داد تا بتوان در موعد مقرر کار پایان نامه را به اتمام رساند. در ادامه به مراحل مختلف کار انجام پایان نامه اشاره کرده و توضیحات لازم را برای راهنمایی شما عزیزان ارائه می دهیم.
انتخاب موضوع پایان نامه
پایان نامه به منظور بررسی یک موضوع خاص در حوزه تحصیلی دانشجو و بر اساس نیازهای جامعه و با هدف رفع یک مشکل یا یافتن پاسخ یک سوال انجام میگیرد. بنابراین انتخاب موضوع اولین قدم از پروسه انجام پایان نامه می باشد. تعریف موضوع به شیوه ای صحیح و دقیق راه گشای مراحل بعدی انجام پایان نامه خواهد بود. راه های مختلفی برای انتخاب یک موضوع خوب برای انجام پایان نامه وجود دارد:
- استفاده از پیشنهادات و راهنمایی های اساتید دانشگاهی، استاد راهنما و دانشجویان مقطع دکتری
- مطالعه مقالات چاپ شده در 2 سال اخیر در حوزه موضوعات مورد علاقه شما. اینکه بدانید در حال حاضر محققین در سراسر دنیا بر روی چه موضوعاتی کار می کنند و این موضوعات تا چه اندازه در کشور شما مطرح شده است.
- مطالعه پایان نامه های دانشجویان فارغ التخصیل در رشته خودتان و الهام گرفتن از موضوعات آنها و استفاده از بخش پیشنهادات پایان نامه ها
- مراجعه به پایگاه های اسنادی معتبر همچون الزیویر و اسپرینگر و ...
- جمع اوری اطلاعاتی در خصوص مشکلات جامعه که مرتبط با رشته تحصیلی شما می باشند. هر چقدر موضوع انتخابی شما متناسب با نیاز جامعه باشد، علاقمندان زیادی را به خود جذب خواهد کرد. این نیاز می تواند در پیوند با بنیان های علمی و نظری بروز کند و یا معطوف به عمل و مشکل گشایی در عرصه های مختلف فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و صنعتی باشد.
جمع آوری اطلاعات اولیه در خصوص موضوع انتخابی و اخذ تاییدیه از ایرانداک
بعد از انتخاب موضوع پایان نامه لازم است تا از تکراری نبودن آن مطمئن شوید. برای این منظور بایستی به سایت ایرانداک مراجعه کرده و بعد از عضویت در آن، موضوع خود را در آن جستجو نمایید. اگر موضوع شما قبلا در ایران کار شده باشد و در این سامانه به ثبت رسیده باشد، برای شما نمایش داده خواهد شد. تکراری بودن موضوع پایان نامه از سوی دانشگاه محل تحصیل مورد پذیرش قرار نمیگیرد. بنابراین بایستی تائیدیه ای از ایرانداک در خصوص ناب بودن موضوع پایان نامه خود به دانشگاه ارائه دهید.
انجام پروپوزال
بعد از جمع آوری اطلاعات لازم در خصوص موضوع انتخابی پایان نامه، بایستی طرح اولیه کار پژوهشی خود را پیاده کنیم. به این طرح اولیه اصطلاحا پروپوزال گفته می شود. پروپوزال با هدف ارائه یک گزارش اولیه از کار پژوهشی به دانشگاه نوشته می شود تا در صورت پذیرش آن از سوی دانشگاه، بتوان کار انجام پایان نامه را آغاز کرد. پروپوزال دارای بخش های مختلفی می باشد که بایستی بطور کامل و دقیق تکمیل گردد. فرم پروپوزال در سایت دانشگاه و در بخش پایان نامه و پروفایل شخصی هر فرد قرار داده شده است. دسترسی به این فایل تنها زمانی امکان پذیر است که موضوع پایان نامه شما از سوی دانشگاه پذیرفته شود.
در واقع پروپوزال مانند یک نقشه عمل کرده و ساختار و ارکان اصلی پایان نامه کارشناسی ارشد و یا رساله دکتری در آن مشخص می شود. ساختار اصلی پروپوزال پایان نامه شامل:
- عنوان پایان نامه
- اطلاعات شخصی دانشجو و استاد راهنما
- بیان مسئله
- پیشینه تحقیق
- اهداف اصلی و فرعی تحقیق
- فرضیه تحقیق
- اهمیت و ضرورت انجام موضوع
- روش تحقیق
- متغییرهای تحقیق
- روش های جمع آوری اطلاعات
- رفرنس ها
بی دقتی در نوشتن یک پروپوزال در شروع انجام پایان نامه یکی از دلایل اصلی نتایج نامطلوب پایان نامه می باشد. بنابراین لازم است تا تکمیل فرم پروپوزال خود را با استاد راهنما یا مشاور خود انجام دهید که تجربه زیادی در این زمینه دارند. زیرا کوچکترین اشتباه در هر بخش از پروپوزال باعث رد شدن آن از سوی شورای پژوهشی دانشگاه خواهد شد. و این امر باعث هدر رفتن زمان شما می شود.
شروع بخش پیاده سازی و انجام پایان نامه
بعد از تائید پروپوزال توسط شورای پژوهشی دانشگاه، وقت آن رسیده است که کار انجام پایان نامه را شروع کنید. همانطور که می دانید یک پایان نامه از 5 فصل تشکیل شده است. الته این فصل بندی در رشته ها و دانشگاه های مختلف می تواند متفاوت باشد. اما در کل در بیشتر رشته همین 5 فصل می باشد که شامل:
- کلیات تحقیق
- مرور ادبیات و پیشینه تحقیق
- روش شناسی پژوهش
- یافته های پژوهش
- بحث و نتیجه گیری